Lichtleem: wel of niet doen? En andere vragen over lichtleem

[fietser]

Hallo,

inmiddels heb ik al een topic lopen over rietmatten, maar ik heb nog meer vragen over het gehele project, namelijk isoleren met lichtleem. Ik heb n.a.v. een tip op dit forum het boek over bouwen met lichtleem van Franz Volhard gekocht dat ik nu aan het lezen ben. Ik ben een aardig eind op weg en weet al een stuk meer dan voordat ik hier over begon te lezen. Ook begin ik de mogelijke nadelen in te zien van lichtleem. Niettemin blijft het mij boeien omdat je 100% controle hebt over de materialen en productie, i.t.t. bijv. houtwolvezelplaten die wij ook hebben gebruikt in ons huis voor isolatie van de muren.

De nadelen die ik tot nu toe heb kunnen ontdekken zijn:

* alleen handig om in beperkte periode van het jaar aan te brengen, dus in het voorjaar, i.v.m. lange droogtijden van lichtleem. In ons geval geldt dit nog sterker omdat wij het aan de binnenzijde van de steens buitenmuren willen aanbrengen zodat het droogoppervlak slechts 50% is.
* zeer bewerkelijk: 2 a 3 uur per vierkante meter lees ik, in ons geval gaat het al snel om ruwweg 80 vierkante meters, dat zou dus 240 uur werk worden, dat is 3 weken werk met 2 personen. Wel te doen, maar wel intensief lijkt mij.
* beperkte isolatiewaarde t.o.v. modernere isolatiematerialen. Om een vergelijkbare R-waarde van 2,5 te behalen die wij nu met 10 cm Gutex Thermoroom houtwolvezelisolatie in onze woonkamer behalen, zouden wij lichtleem muren moeten maken van 30 cm dik met een dichtheid van 400 kg / m3. Vanwege de lange droogtijden dient men niet dikker dan 15 cm per keer te maken wat betekent dat wij de muur in twee aparte lagen moeten opbouwen van 2 maal 15 cm om op 30 cm totale dikte uit te komen.
* om toch een redelijke R-waarde te halen hebben wij een heel lichte versie lichtleem nodig. Dit betekent dat je een vette leem met hoog kleigehalte nodig hebt voor voldoende cohesie (bind kracht).

Over het laatste punt gaat mijn vraag: wij hebben nu nog wat basisleem van Tierrafino over en deze test ik nu op cohesie. Ik twijfel of de cohesie groot genoeg is voor een hele lichte lichtleem. Ik lees dat klei (grond) ook geschikt kan zijn voor lichtleem. Hebben jullie nog tips waar ik aan een vette leem of klei kan komen die geschikt is voor lichtgewicht mengsels voor lichtleem (300 - 400 kg / m3)?

[Pietje]

Isoleren doe je het liefst aan de buitenkant van je constructie, want dan blijft die droog. Als je voor een binnenisolatie kiest, dan is dat altijd een lapmiddel voor een ongelukkige uitgangs-situatie. Oude dragende buitengevel die intact moet blijven oid.
Naarmate je meer isoleert aan de binnenkant, gaat je constructie meer afkoelen en komt het dauwpunt zeker een keer in de constructie. Dat komt de duurzaamheid van je gebouw niet ten goede.
Zomer is ook nog een prima periode om de lemen, begin augustus houdt het wel op. Met de kachel aan is de droogtijd in de winter (zeker met droge oostenwind) ook acceptabel, als gaat er wel wat hout op aan het drogen.

Succes met je overwegingen!

Waar ga je de leem nodig hebben? Als je bij de rivieren woont: vd Wetering heeft verschillende leemputten in beheer, de meeste aan de rivieren. Sommige gebieden (zeker in Belgie) hebben leem op een meter diepte die geschikt is.

[fietser]

Hoi Pietje, dank voor je reactie. Ik begrijp dat isoleren van de buitenkant bouwtechnisch de voorkeur heeft, maar zoals gezegd is deze optie uitgesloten. Dan neem ik aan dat isoleren van binnen nog altijd beter is dan helemaal niet isoleren. Immers als ik niet ga isoleren dan zal er meer warmte weglekken wat ook zijn nadelen heeft. En ik wil isoleren met damp-open materialen waardoor ik verwacht dat evt. vocht in de constructie niet direct grote schade gaat opleveren. Het is een compromis en hoewel ik geen ervaringsdeskundige ben is mijn indruk dat het mee kan vallen met vochtschade. Het zou natuurlijk leuk en interessant zijn om ieder jaar een stukje isolatie te kunnen inspecteren op evt. schade door vocht.

Omdat Franz Volhard schrijft dat lichtleem (erg) goed vochtproblemen kan verdragen lijkt het mij in ieder geval een goede keuze als je toch wilt isoleren aan de binnenzijde.

Wij wonen in Noord Groningen. Ik wil eens een lokaal grondverzetbedrijf vragen of zij misschien weten hoe ik aan kleirijke grond kom. Uit Drenthe komt ook basisleem, maar ik weet niet of deze voldoende vet (klei rijk) is.

[Pietje]

Hoi Pietje, dank voor je reactie. Ik begrijp dat isoleren van de buitenkant bouwtechnisch de voorkeur heeft, maar zoals gezegd is deze optie uitgesloten. Dan neem ik aan dat isoleren van binnen nog altijd beter is dan helemaal niet isoleren.

Dat ligt er aan... Voor jouw wooncomfort en geldstromen is het beter wel te isoleren, voor de constructie en daarmee de bouwkundige staat van je huis beter van niet...

Lichtleem is en blijft een compromis. Ja, het dauwpunt komt naar binnen, en ja, leem kan overweg met vocht, maar het is de vraag in welke cyclus leem vocht kan wegnemen. Is dat van dag op nacht (nacht condens, overdag drogen) of van koude-periode op warme periode, of zelfs van winter op lente.

Dampopen is nodig om het gecondenseerde vocht terug uit de muur te krijgen, maar dampdicht voorkomt dat de dampdruk voor condensatie zorgt.

Als je van experimenteren houdt; zeker doen. Maar monitor het zorgvuldig en wees bereid er weer van af te zien als het niet werkt...

Wat voor buitenmuur heb je? En hoe zitten de verdiepingsvloer balken vast?

[fietser]

Hoi,

dank voor je reactie. Wat ik dan niet begrijp: ik lees hier vaker dat gebruikers na-isoleren van oude woningen van binnenuit afraden. Wat ik dan niet begrijp is dat een architect als Volhard het hier helemaal niet over heeft en zelfs schrijft dat dauwpunt berekeningen uberhaupt onnodig zijn als men met lichtleem van binnenuit na-isoleert. Ook waarschuwt hij helemaal niet voor de vochtproblemen en aantasting van contructies zoals op dit forum door een aantal gebruikers wel gebeurt. Dat begrijp ik niet. Is iemand als Volhard dan onvolledig of fout? Of zijn de waarschuwingen hier over kritisch?

[Krelis]

https://regionaalenergieloket.energiebe ... stuk-12695

Optie? Kalk hennep.

[Pietje]

Is iemand als Volhard dan onvolledig of fout? Of zijn de waarschuwingen hier over kritisch?

Architecten weten echt niet alles. Ze zijn geen constructeur, ze zijn geen bouwfysicus. Het zou zomaar kunnen dat hij ergens iets gehoord heeft en dat nu als waarheid verkondigt.
Als je een dun laagje lichtleem aanbrengt, dan zal het heus niet nodig zijn om een dauwpunt berekening te maken. Maar met dikke lagen...? Ik weet het niet. De constructie koelt af, en vorst met natte stenen is niet duurzaam.

[fietser]

Is iemand als Volhard dan onvolledig of fout? Of zijn de waarschuwingen hier over kritisch?

Architecten weten echt niet alles. Ze zijn geen constructeur, ze zijn geen bouwfysicus. Het zou zomaar kunnen dat hij ergens iets gehoord heeft en dat nu als waarheid verkondigt.
Als je een dun laagje lichtleem aanbrengt, dan zal het heus niet nodig zijn om een dauwpunt berekening te maken. Maar met dikke lagen...? Ik weet het niet. De constructie koelt af, en vorst met natte stenen is niet duurzaam.

Ik zou denken dat een gemiddelde architect meer van bouwfysica weet dan de gemiddelde gebruiker op ecologieforum, maar ik kan mij natuurlijk vergissen. Ik neem daarbij aan dat ze op zijn minst een vak bouwfysica hebben gehad tijdens hun opleiding.

De constructie koelt af met extra isolatie, maar zonder isolatie net zo goed: op dit moment wordt de te isoleren ruimte al enkele jaren niet meer gebruikt en dus ook niet verwarmd. Dat zou dan ook slecht moeten zijn. Ook onze garage die uit gemetselde muren bestaat wordt nooit verwarmd (daar is uberhaupt een verwarming), maar die muren zijn ook niet kapot gevroren.

Zodra wij gaan isoleren worden de muren dus hooguit warmer, omdat er ook verwarmd gaat worden. Maar misschien ook vochtiger op de binnenzijde. Dat is wat mij betreft het grote vraagstuk.

Hoe het met vocht zal gaan weet ik niet, ik wil daarom een vochtsensor in de muur inbouwen zodat ik metingen kan doen van vochtigheid in de muur. Is dat iets wat mensen hier eerder hebben gedaan? Of zijn hier wellicht rapporten over te vinden?

[fietser]

https://regionaalenergieloket.energiebe ... stuk-12695

Optie? Kalk hennep.

Dank voor de tip! Wel prijzige optie. (hoewel zelf blokken maken ongetwijfeld ook (erg) arbeids intentief is, maar dat ga ik ook uitproberen met lichtleem vandaag)

[JantjeV8]

Is iemand als Volhard dan onvolledig of fout? Of zijn de waarschuwingen hier over kritisch?

Architecten weten echt niet alles. Ze zijn geen constructeur, ze zijn geen bouwfysicus. Het zou zomaar kunnen dat hij ergens iets gehoord heeft en dat nu als waarheid verkondigt.
Als je een dun laagje lichtleem aanbrengt, dan zal het heus niet nodig zijn om een dauwpunt berekening te maken. Maar met dikke lagen...? Ik weet het niet. De constructie koelt af, en vorst met natte stenen is niet duurzaam.

Ik zou denken dat een gemiddelde architect meer van bouwfysica weet dan de gemiddelde gebruiker op ecologieforum, maar ik kan mij natuurlijk vergissen. Ik neem daarbij aan dat ze op zijn minst een vak bouwfysica hebben gehad tijdens hun opleiding.

Wat een architect leert is om z'n ontwerpitems die constructief en bouwfysisch nergens op slaan, met zweverige teksten er doorheen te l*llen...

Mijn vak brengt me het jaar rond met architecten in aanraking, het gros er van kan amper het verschil tussen beton en staal onderscheiden en ontwerpt nog steeds spouwtjes van 100mm waarin je alles op moet lossen... Grote brureau's, met naam en faam, bedroevend denk- en werknivo. Kleinere bureau's willen nog wel eens wat van je aannemen, maar dan wordt het veelal een stroef proces..

Nee, verwacht daar niet te veel van.

[fietser]

Architecten weten echt niet alles. Ze zijn geen constructeur, ze zijn geen bouwfysicus. Het zou zomaar kunnen dat hij ergens iets gehoord heeft en dat nu als waarheid verkondigt.
Als je een dun laagje lichtleem aanbrengt, dan zal het heus niet nodig zijn om een dauwpunt berekening te maken. Maar met dikke lagen...? Ik weet het niet. De constructie koelt af, en vorst met natte stenen is niet duurzaam.

Ik zou denken dat een gemiddelde architect meer van bouwfysica weet dan de gemiddelde gebruiker op ecologieforum, maar ik kan mij natuurlijk vergissen. Ik neem daarbij aan dat ze op zijn minst een vak bouwfysica hebben gehad tijdens hun opleiding.

Wat een architect leert is om z'n ontwerpitems die constructief en bouwfysisch nergens op slaan, met zweverige teksten er doorheen te l*llen...

Mijn vak brengt me het jaar rond met architecten in aanraking, het gros er van kan amper het verschil tussen beton en staal onderscheiden en ontwerpt nog steeds spouwtjes van 100mm waarin je alles op moet lossen... Grote brureau's, met naam en faam, bedroevend denk- en werknivo. Kleinere bureau's willen nog wel eens wat van je aannemen, maar dan wordt het veelal een stroef proces..

Nee, verwacht daar niet te veel van.

Ik ga na dit soort reacties steeds meer twijfelen aan de geloofwaardigheid van een aantal forum deelnemers hier. Ik houd het voor gezien.

[kockie]

Tja, het zijn allebei goed ingelezen ervaringsdeskundigen waarbij N>>1. We horen je ervaringen graag over 3 jaar.

[LeaD]

En over 3 jaar jeremiëren dat zijn boek van Franz Volhard beschimmeld is .

[Pietje]

Ik verwacht niet dat je nog gaat lezen, maar voor het geval je dit draadje toch nog een keer naleest...

... op dit moment wordt de te isoleren ruimte al enkele jaren niet meer gebruikt en dus ook niet verwarmd. Dat zou dan ook slecht moeten zijn. Ook onze garage die uit gemetselde muren bestaat wordt nooit verwarmd (daar is uberhaupt een verwarming), maar die muren zijn ook niet kapot gevroren.

Als je een ruimte niet verwarmt en er niet langdurig verblijft, dan is er geen dampdruk. Als je een ruimte verwarmt, dan kan er meer vocht in deze warme lucht oplossen, en als je dan die ruimte gebruikt (ademen, koken, was drogen, douchen etc) dan gaat er ook veel meer vocht in deze lucht zitten als in de buitenlucht. Daarmee ontstaat er dampdruk: de vochtige lucht dringt de muren in, koelt af, waardoor de RV stijgt, en kan zelfs condenseren.

Dat is het proces waar jij mee te maken gaat krijgen als je met je lichtleem aan de slag gaat. Dat proces speelt zich nu niet af in je niet-verwarmde ruimtes, en daarmee zijn jouw conclusies onjuist.

Succes! We volgen je verrichtingen natuurlijk met belangstelling, kijken graag met je mee, laten ons graag positief verrassen en leren er graag ook van.

[LeaD]

En dan nog het punt : opstijgend vocht . Ook niet onbelangrijk . Hoe is de huidige situatie ?