Om een buitenleemwerkje waterdicht en mooi af te werken, wil ik tadelakt gebruiken. Omdat ik er geen ervaring mee heb buiten het bekijken van talloze youtube filmpjes, eerst een proefstuk gemaakt in de vorm van een betonnen tegel en die bestreken met een goed verdichtte leemlaag. Als recept voor de tadelakt gebruik ik 2 delen kalkdeeg, 1 deel marmerpoeder en een weinig pigment. Verder volg ik de werkprocedure van tierrafino: http://www.tierrafino.nl/wandafwerking
De bevindingen tot zover: het tadelaktmengsel direct op de leem zetten is niet zo'n succes, omdat de leem door het vocht zacht wordt, waardoor je bij het verdichten de kalklaag los trekt. Hetzelfde gebeurt als je de kalklaag te dun op brengt. Als de kalk eenmaal hard en verdicht is en daarna nadroogt (dus nog voor het opbrengen van de zeep), vormen zich droogtescheuren. De kalk laat los van de ondergrond, omdat de kalk bij de randen van de scheuren opkrult.
Als harde tussenlaag heb ik een mengsel van 1 kalkdeeg en 1 gips gebruikt (alleen hydraatkalk krimpscheurt). Deze laag is voldoende stabiel, maar de tadelaktlaag erop droogt wederom op met scheuren. De hechting is sowieso niet geweldig op het gips/kalkmengsel. Meer toeslag bij de tadelakt (1 kalkdeeg, 1 marmerpoeder en 0,1 zilverzand brengt geen verbetering, het scheurt nog steeds tijdens de nadroging, terwijl je de spikkels van het zilverzand niet helemaal weg krijgt.
Meteen beginnen met zepen en verdichten met een steen, direct na het verdichten met de spaan (dus zonder tussenliggende droogperiode) leidt tot hetzelfde: scheuren.
Wat doe ik verkeerd? Is het een kwestie van timing? Of moet er een hydraulische toeslag bij die een soort vast geraamte vormt? Verdicht ik teveel? De laag kan na verdichting met een nagel nog ingeduwd worden, maar is zo hard dat hij "rinkelt" als je er met de polijststeen over gaat. Ik moet er nog bij vertellen dat ik buiten sta te werken. Misschien droogt het te snel?
Een experiment vorig jaar met een soort tadelakt van gips en Mekal lukte een stuk beter...... Helaas kon het de warmte van de kachel niet aan en dampte de zeep uit. Ik was onlangs blij als een klein kind, dat ik eindelijk hydraatkalk in de vorm van kalkdeeg kon vinden. Maar nu nog resultaat....
Groet,
DJ
Hechtingsprobleem tadelakt
Moderator: Moderators
-
Dutch John
- Berichten: 4615
- Lid geworden op: 02 dec 2006, 12:23
Hechtingsprobleem tadelakt
He chose to be rich by making his wants few, and supplying them himself. - Ralph Waldo Emerson-
Re: Hechtingsprobleem tadelakt
DJ,
Ik heb geen ervaring met tadelakt, maar er valt toch ook zo al wel wat te zeggen over je experiment:
1. Leem is zeker geen ideale ondergrond voor kalkpleister of tadelakt.
Leemmuren (vakwerk) werd vroeger bijvoorbeeld watervast gemaakt met een laag kalkverf. Heel erg dun dus juist om hechtingsproblemen te voorkomen. In de loop der jaren kon zo'n laag dan wel een kalei-dikte verkrijgen, maar dat was door de jaar-na-jaar opbouw.
2. Traditioneel wordt tadelakt gemaakt van hydraulische kalk. Dat heeft een veel snellere uithardingstijd. (dus het zal niet zo snel kunnen als in de Youtube filmpjes)
WolfJordan werkt met hydraatkalk, maar is volgens mij de enige. Hij heeft ook niet precies gezegd hoe hij zijn methode dan aanpast, maar vermoedelijk moet je dan toch met aanzienlijk langere carbonisatietijden rekenen. Misschien ook de dunne laag toch nog in twee keer opbouwen en aan de eerste laag 3-4 mm een zand van +/- 1 mm toevoegen. (de pleisterdikte mag nooit dikker zijn dan 3keer de grootste korrel van de toeslagstof; maw je recept hierboven is niet geschikt voor 4 mm dikte)
HYDRAATKalk(pleister) carbonatiseert ook van buiten naar binnen. Dat kan dus ook tegenwerken bij hydraatkalk. De toplaag moet immers nog bewerkbaar zijn voor de zeep en polijstbewerking. Maar op dat moment is hij dieper ZEKER nog niet gecarbonatiseerd en duw/trek je hem van de leem af. Nog een reden om te denken dat je met hydraatkalk beter een grondlaag (3-4mm) laat uitharden en pas dan met een heel fijne laag kalk afwerkt.
De droogtijd zal eerder in de orde van 10 dagen liggen voor de onderlaag met zuivere hydraatkalk. En in deze periode moet je het geheel vochtig houden. Voor de carbonatisatie is gelijktijdig lucht en water nodig ...
Of je kan de kalk hydraulisch maken met tras. Of het zou ook moeten gaan met een vermalen (tot poeder en fijn gruis) geslagen oude baksteen als je geen tras hebt.
3. Ik zou zeker beginnen met de dag ervoor de leemwand te 'verven' met kalkwater. Misschien zelfs meerdere dagen na elkaar, zodat het leem kalk opzuigt en een al wat duw- en watervaste startlaag heeft. Een soort overgang tussen leem en kalkpleister.
4. De kalkpleister wordt eigenlijk "tegen" de muur gegooid. Veel ''spatelen' is niet goed voor kalkpleister.Door de spatel er veel door te halen duw je het water eruit en breng de fijne kalkdeeltjes naar het oppervlak.
Zeker voor de eerste laag is het belangrijk dat je het laat aandrogen voordat je er wat afschraapt. Afschrapen ook met het palet 90° tov van de wand in dat geval. Zodat de kalkpleister wordt 'geopend'.
Hier een goede videao hoe een cobwal wordt bepleisterd. Let op de eerste hechtlaag:
Voor een volledige pleister: hechtlaag!raaplaag!afwerklaag is deze reeks van 20 video's een must see:
G
Ik heb geen ervaring met tadelakt, maar er valt toch ook zo al wel wat te zeggen over je experiment:
1. Leem is zeker geen ideale ondergrond voor kalkpleister of tadelakt.
Leemmuren (vakwerk) werd vroeger bijvoorbeeld watervast gemaakt met een laag kalkverf. Heel erg dun dus juist om hechtingsproblemen te voorkomen. In de loop der jaren kon zo'n laag dan wel een kalei-dikte verkrijgen, maar dat was door de jaar-na-jaar opbouw.
2. Traditioneel wordt tadelakt gemaakt van hydraulische kalk. Dat heeft een veel snellere uithardingstijd. (dus het zal niet zo snel kunnen als in de Youtube filmpjes)
WolfJordan werkt met hydraatkalk, maar is volgens mij de enige. Hij heeft ook niet precies gezegd hoe hij zijn methode dan aanpast, maar vermoedelijk moet je dan toch met aanzienlijk langere carbonisatietijden rekenen. Misschien ook de dunne laag toch nog in twee keer opbouwen en aan de eerste laag 3-4 mm een zand van +/- 1 mm toevoegen. (de pleisterdikte mag nooit dikker zijn dan 3keer de grootste korrel van de toeslagstof; maw je recept hierboven is niet geschikt voor 4 mm dikte)
HYDRAATKalk(pleister) carbonatiseert ook van buiten naar binnen. Dat kan dus ook tegenwerken bij hydraatkalk. De toplaag moet immers nog bewerkbaar zijn voor de zeep en polijstbewerking. Maar op dat moment is hij dieper ZEKER nog niet gecarbonatiseerd en duw/trek je hem van de leem af. Nog een reden om te denken dat je met hydraatkalk beter een grondlaag (3-4mm) laat uitharden en pas dan met een heel fijne laag kalk afwerkt.
De droogtijd zal eerder in de orde van 10 dagen liggen voor de onderlaag met zuivere hydraatkalk. En in deze periode moet je het geheel vochtig houden. Voor de carbonatisatie is gelijktijdig lucht en water nodig ...
Of je kan de kalk hydraulisch maken met tras. Of het zou ook moeten gaan met een vermalen (tot poeder en fijn gruis) geslagen oude baksteen als je geen tras hebt.
3. Ik zou zeker beginnen met de dag ervoor de leemwand te 'verven' met kalkwater. Misschien zelfs meerdere dagen na elkaar, zodat het leem kalk opzuigt en een al wat duw- en watervaste startlaag heeft. Een soort overgang tussen leem en kalkpleister.
4. De kalkpleister wordt eigenlijk "tegen" de muur gegooid. Veel ''spatelen' is niet goed voor kalkpleister.Door de spatel er veel door te halen duw je het water eruit en breng de fijne kalkdeeltjes naar het oppervlak.
Zeker voor de eerste laag is het belangrijk dat je het laat aandrogen voordat je er wat afschraapt. Afschrapen ook met het palet 90° tov van de wand in dat geval. Zodat de kalkpleister wordt 'geopend'.
Hier een goede videao hoe een cobwal wordt bepleisterd. Let op de eerste hechtlaag:
Voor een volledige pleister: hechtlaag!raaplaag!afwerklaag is deze reeks van 20 video's een must see:
G
-
Dutch John
- Berichten: 4615
- Lid geworden op: 02 dec 2006, 12:23
Re: Hechtingsprobleem tadelakt
G,
Dank voor de uitgebreide uitleg, zeer verhelderend. Zou de kalk ook hydraulisch worden als je kleipoeder (ook voor de kleur) toevoegt? Kaolin zou hydraatkalk hydraulisch maken. Helaas ken ik de samenstelling van de kleipoeder die ik heb staan niet.
Ik zie geen links naar de video's?
Groet,
DJ
Dank voor de uitgebreide uitleg, zeer verhelderend. Zou de kalk ook hydraulisch worden als je kleipoeder (ook voor de kleur) toevoegt? Kaolin zou hydraatkalk hydraulisch maken. Helaas ken ik de samenstelling van de kleipoeder die ik heb staan niet.
Ik zie geen links naar de video's?
Groet,
DJ
He chose to be rich by making his wants few, and supplying them himself. - Ralph Waldo Emerson-
Re: Hechtingsprobleem tadelakt
Dj,
URL videao's:
https://www.youtube.com/watch?feature=p ... 5Sb6hwaXb0
en
https://www.youtube.com/watch?feature=p ... mWQ1X1jYOk
Of onbehandelde klei ook een geschikt puzzolaan is : Ik denk het niet. Ik denk dat de klei 'gebakken' moet worden. Het bakproces/sintering geeft het de hydraulische eigenschappen. Bij tras doet de vulkaan dat. Bij een baksteen/dakpan/aardewerk het bakproces.
Het puzzolaan werkt ook weer effectiever naarmate het fijner gemalen is.
Het moeiljke bij kalk is dat het ook allemaal zeer streekgebonden is. Zowel de kalk, het zand als de toepassing verschilt van streek tot streek. Je merkt dan ook vaak heel andere 'traditites' in de recepten en de werkwijze.
Voor de combi leem-kalk moet je naar de Duitsers kijken denk ik. (nog veel kennis in de vakwerkbouw)
Voor een leemondergrond houden zij de kalklaagjes beperkt in dikte en gaan ze de onderliggende laag laten uitcarbonateren voordat de volgende(fijnere) erop komt. Tussen de lagen gaan ze de uitgeharde kalklaag ook met een staalborstel opruwen en de fijne kalksluier eraf borstelen. Die kalksluier is een soort sinterhuid van de fijnste kalkpartikels die door het bevochtigen toch een beetje naar het oppervlak migreren.
Maar door de hoge concentratie bindmiddel hecht de volgende laag niet goed, vandaar dat hij eraf geborsteld wordt met de staalborstel.
De verschillende kalklagen hebben trouwens een steeds lager kalkgehalte in de mengeling. 1/3 spritslaag, 1/3 à1/4 raaplaag, 1/4 à 1/4,5 afwerklaag. Voor de verflaag (misschien ook de eindlaag van tadelakt, maar dat weet ik niet) wordt dan wel zoiets als hierboven in joui recept gebruikt, maar dat is dan ook voor een flinterdunne verflaag.
Hier nog een interessant Duits persoon die Vakwerk (helaas geen leem) van Hydraatkalk voorziet (hij heeft trouwens nog veel interessante video's):
Het is ook een experimenteerder en hij houdt zich ook niet altijd aan de regels van de kunst (spatelt bijvoorbeeld teveel; maar haalt toch resultaat)
https://www.youtube.com/watch?list=PLT- ... td3g8ExrrQ
Het zand voor kalkpleister wordt in het algemeen als 'best' gezien als het goed gesorteerd is en een afgeronde korrel heeft.
Voor de spritslaag wordt daar wel vanaf geweken en wordt er (logisch natuurlijk) scherp zand aangeraden voor de betere hechting. Sprtitslaag wordt er meestal erg lopend opgeworpen en het doel is ongeveer 70% van de ondergrond te dekken.
NB Deze had ik ook al gepost in het Stunzel-topic:
http://igbauernhaus.de/fileadmin/_migra ... lkputz.pdf
G
URL videao's:
https://www.youtube.com/watch?feature=p ... 5Sb6hwaXb0
en
https://www.youtube.com/watch?feature=p ... mWQ1X1jYOk
Of onbehandelde klei ook een geschikt puzzolaan is : Ik denk het niet. Ik denk dat de klei 'gebakken' moet worden. Het bakproces/sintering geeft het de hydraulische eigenschappen. Bij tras doet de vulkaan dat. Bij een baksteen/dakpan/aardewerk het bakproces.
Het puzzolaan werkt ook weer effectiever naarmate het fijner gemalen is.
Het moeiljke bij kalk is dat het ook allemaal zeer streekgebonden is. Zowel de kalk, het zand als de toepassing verschilt van streek tot streek. Je merkt dan ook vaak heel andere 'traditites' in de recepten en de werkwijze.
Voor de combi leem-kalk moet je naar de Duitsers kijken denk ik. (nog veel kennis in de vakwerkbouw)
Voor een leemondergrond houden zij de kalklaagjes beperkt in dikte en gaan ze de onderliggende laag laten uitcarbonateren voordat de volgende(fijnere) erop komt. Tussen de lagen gaan ze de uitgeharde kalklaag ook met een staalborstel opruwen en de fijne kalksluier eraf borstelen. Die kalksluier is een soort sinterhuid van de fijnste kalkpartikels die door het bevochtigen toch een beetje naar het oppervlak migreren.
Maar door de hoge concentratie bindmiddel hecht de volgende laag niet goed, vandaar dat hij eraf geborsteld wordt met de staalborstel.
De verschillende kalklagen hebben trouwens een steeds lager kalkgehalte in de mengeling. 1/3 spritslaag, 1/3 à1/4 raaplaag, 1/4 à 1/4,5 afwerklaag. Voor de verflaag (misschien ook de eindlaag van tadelakt, maar dat weet ik niet) wordt dan wel zoiets als hierboven in joui recept gebruikt, maar dat is dan ook voor een flinterdunne verflaag.
Hier nog een interessant Duits persoon die Vakwerk (helaas geen leem) van Hydraatkalk voorziet (hij heeft trouwens nog veel interessante video's):
Het is ook een experimenteerder en hij houdt zich ook niet altijd aan de regels van de kunst (spatelt bijvoorbeeld teveel; maar haalt toch resultaat)
https://www.youtube.com/watch?list=PLT- ... td3g8ExrrQ
Het zand voor kalkpleister wordt in het algemeen als 'best' gezien als het goed gesorteerd is en een afgeronde korrel heeft.
Voor de spritslaag wordt daar wel vanaf geweken en wordt er (logisch natuurlijk) scherp zand aangeraden voor de betere hechting. Sprtitslaag wordt er meestal erg lopend opgeworpen en het doel is ongeveer 70% van de ondergrond te dekken.
NB Deze had ik ook al gepost in het Stunzel-topic:
http://igbauernhaus.de/fileadmin/_migra ... lkputz.pdf
G
Re: Hechtingsprobleem tadelakt
DJ,
Zitten we hier te redeneren over tadelakt op leem, maar eigenlijk zou de vraag moeten zijn waarom tadelakt op een buitenwerk van leem ? Dat is eigenlijk om moeilijkheden vragen.
Voor de handliggender zijn dunne (waterdichte) verfsystemen zoals kalk-caseïneverf ( https://www.youtube.com/watch?v=hJsyD3DtTVo ) of waterdichte kalkverf door toevoeging van vet ( https://www.youtube.com/watch?feature=p ... vl7hdqEeFs )
Of een echte tras-kalk pleister met hoog trasaandeel. (hoewel dit weinig kans maakt om heel te blijven op een leem-ondergrond)
G
Zitten we hier te redeneren over tadelakt op leem, maar eigenlijk zou de vraag moeten zijn waarom tadelakt op een buitenwerk van leem ? Dat is eigenlijk om moeilijkheden vragen.
Voor de handliggender zijn dunne (waterdichte) verfsystemen zoals kalk-caseïneverf ( https://www.youtube.com/watch?v=hJsyD3DtTVo ) of waterdichte kalkverf door toevoeging van vet ( https://www.youtube.com/watch?feature=p ... vl7hdqEeFs )
Of een echte tras-kalk pleister met hoog trasaandeel. (hoewel dit weinig kans maakt om heel te blijven op een leem-ondergrond)
G
-
Dutch John
- Berichten: 4615
- Lid geworden op: 02 dec 2006, 12:23
Re: Hechtingsprobleem tadelakt
Tadelakt om twee redenen: allereerst esthetiek. Het object is een gestyleerd minimalistisch tuinbankje; schreeuwt om een glanzende afwerking. Het zal daarom bovendien regelmatig in de boenwas gezet worden. Tweede reden is ervaring opdoen. Ben benieuwd hoe het spul zich buiten houdt. Als je er badkamers van kunt maken, dan lijkt me een buitentoepassing ook mogelijk. 's Winters wil ik het bankje afdekken tegen regen en sneeuw, terwijl ventilatie mogelijk blijft.
Ik zal de filmpjes eens gaan bestuderen om een plan te trekken.
Groet,
DJ
Ik zal de filmpjes eens gaan bestuderen om een plan te trekken.
Groet,
DJ
He chose to be rich by making his wants few, and supplying them himself. - Ralph Waldo Emerson-
Re: Hechtingsprobleem tadelakt
Voor buiten moet je ook rekening houden met de extremere temperaturen en de veel vaker voorkomende condensvorming/dauw. Buiten is er ook wind, en veel meer UV straling van de zon, en waarschijnlijk nog een hoop andere dingen. Dit maakt dat de atmosfeer buiten een stuk agressiever is dan in de badkamer waar je eigenlijk alleen maar een hoge relatieve vochtigheid hebt en dan niet eens de hele tijd.Dutch John schreef:Als je er badkamers van kunt maken, dan lijkt me een buitentoepassing ook mogelijk.
-
Dutch John
- Berichten: 4615
- Lid geworden op: 02 dec 2006, 12:23
Re: Hechtingsprobleem tadelakt
Geen reden om het op voorhand te laten vallen. Kost me hooguit een dag werk. En aan tijd geen gebrek.
Groet,
DJ
Groet,
DJ
He chose to be rich by making his wants few, and supplying them himself. - Ralph Waldo Emerson-
Re: Hechtingsprobleem tadelakt
DJ,Dutch John schreef:En aan tijd geen gebrek.
Dan zou ik het toch nog eens proberen met zuivere hydraatkalk , maar wel met een onderlaag die eerst de tijd heeft gekregen om uit te harden.
Hydraulische bestanddelen maken het geheel zeker beter geschikt voor de typische verwerking met zeep en polieren(= een uniforme stevigheid/drukvastheid over de volledige pleisterdikte; in tegenstelling tot hydraatkalkpleister), maar in dit geval maken de hydraulische bestanddelen de eindlaag ook harder en daarmee ook meer verschillend van de leemlaag dan een hydraatkalk (die zachter en elastischer blijft).
De vraag is of zelfs hydraatkalk elastisch genoeg is om de zwel/krimp van leem op te vangen. Hangt ook van de leemsoort af. Sommige leemsoorten zulen zoveel krimp veroorzaken door de wisselende vochtigheid buiten dat zelfs de zachtste kalksoort niet heel zal blijven vrees ik. (In ieder geval moet het leem volledig uitgedroogd zijn)
Wat ik zou voorstellen:
Leemwerkstuk van een grof/bekrast oppervlak voorzien voor de (mechanische) hechting tussen leem en kalk.
Een paar keer (avonden) voorbehandelen met kalkwater (witkalken) (om kalk in het leem te laten dringen voor een geleidelijkere overgang en een betere chemische hechting )
Paar dagen laten rusten. (kans geven om te carbonatiseren; witte kleur verschijnt ook dan pas)
Dan terug bevochtigen van het werkstuk.(plantenspuit)
Dan een dunne pleisterlaag (milimeters) opbrengen die je volledig laat uitcarboniseren. Let op dit is niet 'laten drogen'. Maar wel een weekje met de plantenspuit vochtig houden. (niet te vochtig, want dan treedt onvoldoende zuurstof toe voor de reactie; niet te droog want dan is er te weinig water aanwezig voor de reactie; beschutten voor zon/wind/regen).
De toeslagstof(zand) aanpassen aan de 3-korrelregel. (= pleisterdikte is max 3X grootste korrel in de toeslagstof)
Je zou ook een volwaardige pleister kunnen aanbrengen ipv voorgaande stap (dus hechtlaag-raaplaag-afwerklaag ; totale dikte 1,5 à 2 cm) , maar het zal wel een goede reden hebben dat men historisch gezien geen dikke pleistersystemen zette op leemmuren in ons klimaat ...
Na het doorharden (carbonatiseren) van de (hydraatkalkpleister)onderlaag opnieuw bevochtigen en een fijne mengeling opbrengen (max 1 mm) waarmee alles glad gemaakt wordt en pas die laag behandelen zoals men voorschrijft voor het zepen en polieren.
G