Stampleem

[ritsaert snijder]

@ Thomas,
Zoals al wordt aangegeven is leem vooral ook een lokaal product, samengesteld uit de in de omgeving opgegraven grondsoorten.

Het stabiliseren met cement geeft een harder en waterbestendiger resultaat. Het open karakter van de leem gaat wel verloren met het gebruik van cement. Grind verbetert de stevigheid, met de toevoeging van grind en cement maak je een stapje richting beton.

@DJ Ik dacht dat silt wel zijn aandeel heeft in de granulometrie; silt vult de kleinste holtes en helpt daarmee mee aan de stevigheid. Als je het oppervlak van de leem wil verdichten heeft het silt ook zijn rol.

[Lieve]

Ammoniac of urine word ook bijgevoegd om een geslotener waterdichter mengsel te bekomen.

[ritsaert snijder]

En de leem laten rotten kan ook bijdragen aan de kwaliteit en aan de geur...

[gerard]

@Thomas,
Kun je iets meer vertellen over je onderzoek of hou je dat liever nog even voor jezelf.
De leem van Oskam is een prachtig product, en heeft al jaren mijn persoonlijke voorkeur.

Het nabootsen van de stampleemlechniek uit Lo Manthang lijkt me eigenlijk een knap (lees vrijwel onmogelijk) staaltje. Jouw menging zal flink van de Nepalese verschillen als je niet exact weet wat er in het dorp gebruikt wordt, en je niet over vrijwel identieke grondstoffen kunt beschikken.

Voor stabilisatie zomaar 5% kalk toevoegen aan een leemsoort lijkt me beslist niet gewenst. Te weinig en het mengsel wordt mogelijk zelfs zwakker…. kalk heft namelijk in meer of mindere mate de bindkracht van klei op. Alleen bij uiterst magere lemen is kalkmenging zinvol, maar dan heb je het over lemen die anders al ongeschikt zijn (te weinig bindkracht hebben) om voor de bouw te gebruiken. Heb je veel kalk nodig om een stevige mortel te krijgen dan ben je eigenlijk gewoon een kalkmortel aan het maken. En voor een kalkmortel kun je, volgens mij, dan beter gewoon voor zand en grind kiezen, je krijgt dan een druk- en watervaster eindresultaat dan bij gebruik van een kalk/leem menging.

Voor stampleem is een stenige bergleem bijna niet te overtreffen. Ze bestaat naast klei/silt/zand uit kleine en grotere steenslag (tot 7cm.) Het eindresultaat is bijzonder sterk, vertoond erg weinig krimp is goed regenvast en door het ruwe oppervlak biedt het een prima ondergrond om te bepleisteren.
Bouwleem mengen met diverse grofheden (rond) grind geeft slechtere resultaten. In de naoorlogse periode is tijdens de wederopbouw in Duitsland veel met stampleem gebouwd. Op plaatsen waar geen bergleem te vinden was werd de plaatselijke leem noodgedwongen gemagerd met grind. Deze stamplemen constructies bleken uiteindelijk minder sterk.

Ga jij dus met het oog op de Nepalese variant, een menging maken met bouwleem, dan raad ik je aan i.i.g. voor steenslag i.p.v. grind te kiezen en als zand een scherpzand.
Overigens ben ik het oneens met DJ wat betreft het siltgehalte. Hij schrijft: Silt is slechts vulling van een soort die niet veel bijdraagt aan de sterkte. Soort heel fijn, maar rond zand. Een kleine hoeveelheid verzwakt het mengsel niet, teveel wel. De door DJ genoemde Prof. Dr. Ing. Gernot Minke, heeft een onderzoek gedaan met een totaal andere uitkomst. In 1982 werd onder zijn leiding een succesvol stampleemproefproject uitgevoerd. Voor dit project werd een menging van ongeveer 15% klei, 30-50% silt en 40-60% zand gebruikt.

Succes en groet,
Gerard

[deleted]

Hoe wordt kalk gebruikt in Lo Manthang ?
In de mengeling ? Of als weervast pleister aan de buitenzijde ? Of als een soort voeg tussen verschillende stampleemlagen ?
Of als vulstof , steen, dus geen reactieve kalk, maar kalksteen(gruis) ?


G

[Lieve]

Silt, zand, fijne steenslag, ruwe steenslag zijn allemaal natuursteen fractie met verschillende grote.
Silt is fractie die zeer fijn is, fijner dan klei, een goed evenwicht is in leembouw altijd nodig.

[gerard]

Silt is fractie die zeer fijn is, fijner dan klei, een goed evenwicht is in leembouw altijd nodig.

@Lieve,
Wat je hierboven beweert klopt beslist niet. Klei is de kleinste fractie van het geheel en de enige met bindend vermogen.
Klei <0,002 mm
Silt 0,002 tot 0,063 mm. (=ISO, tot 0,05 in de US)
Zand 0,063 tot 2 mm
Grind > 2 mm.

groet,
Gerard

[T29515]

@DJ

Heb inmiddels van Claytec begrepen dat de silt een belangrijk ingredient is voor stampleem. De hoeveelheid die goed is voor de juist granulotetrische mengcurve zal ik moeten uitzoeken met testen.

@gerard

Mijn onderzoek is meer een interesse en fascinatie voor een techniek die ik doormiddel van een onderzoek naar het dropje Lo Manthang heb leren kennen. Ik ben steeds meer aangetrokken tot rammed earth door de kwaliteiten en het karakter van het materiaal en de fysieke handeling van het stampen. Het gaat mij inderdaad niet lukken om de exact de zelfde muren te bouwen als in Lo Manthang maar de ontdekking dat deze techniek ook aangepast moet worden aan de locatie vind ik zeer interessant.

Ik zit op de Design Academy in Eindhoven en mijn doel van dit onderzoek is niet om een betere variant stampleem te maken of iets in die richting. Met mijn onderzoek wil ik eerst ervaring op te doen en gevoel te krijgen voor stampleem en dit als volgt terug plaatsen in de context van Lo Manthang.
Hiermee zou graag een "ding" willen maken wat een samensmelting symboliseert tussen de stampleem techniek het materiaal en de cultuur van het Tibetaanse dorp. Het klinkt misschien allemaal vrij abstract maar dat komt omdat ik zelf nog niet precies waar ik wil eindigen.

Ik heb het dus inmiddels losgelaten om exact het zelfde te maken als in Lo en ga er nu voor om met mijn eigen stampleem uit Eindhoven te werken.
Raad je me het ook aan om met steenslag i.p.v. rond grind te werken als in een Nederlandse variant wil gaan maken? Het lijkt mij van niet maar ben benieuwd wat jij vind. En voor scherpzand de zelfde vraag. Metselzand is een scherpzand toch?

Het feit dat er zo wordt getwijfeld over de stabilisatie met kalk ben ik gaan twijfelen over de vertalen van mijn informatie naar het Nederlands. In het engels spreekt men over Lime stabilisation is Lime wel kalk?

@gandalf
Er word gesproken over kalk als een ingrediënt en als een pleisterlaag maar niet over een mortel tussen de lagen in. Vanuit een braziliaans forum heb ik begrepen dat ze daar werken met gebluste kalk. Maar dat is weer in Brazilie.

ik heb inmiddels contact gelegd met een stampleem bouwer in Eindhoven hij gaat me helpen Leem te vinden. Zodra ik dat heb ga ik zo snel mogelijk eens een klein muurtje maken want mijn handen jeuken ik wil aan het werk.

De hulp en discussie is erg interessant voor mij. Allemaal hartstikke bedankt!!

Groet,

Thomas

[Dutch John]

Wat betreft dat silt; het zal ervan afhangen of het silt rond of scherp van vorm is. Ronde korrels dragen niet bij aan de sterkte. Ik hoor en lees verschillende meningen van verschillende kleiers over de wereld. Zoveel leemmengsels, zoveel meningen, zullen we maar zeggen.....

Op permies kun je vast wat ontwerpinspiratie opdoen: http://www.permies.com/forums/c/6/

Groet,
DJ

[Lieve]

Sorry, ik heb de dingen weer door mekaar gehaspeld.

Kleinste fractie, klei, iets groter silt, nog groter zand, grind, zware grind. Silt, zand, grind etc. zijn allemaal natuursteen fractie, met verschil in grote.

Valt af te leiden, dat de in de leem aanwezige silt fractie, afkomstig is uit de in de buurt aanwezige natuursteen soort.

Ik woon in een streek waar porfier als gesteente geëxploiteerd word en ik kan dus aannemen dat in de hier uitgegraven leemlaag de silt en zand fractie in de leem porfier is.

Maar hoe kan ik nu weten of dit aanwezige zand scherp is of niet?

[deleted]

Wat betreft dat silt; het zal ervan afhangen of het silt rond of scherp van vorm is. Ronde korrels dragen niet bij aan de sterkte. Ik hoor en lees verschillende meningen van verschillende kleiers over de wereld. Zoveel leemmengsels, zoveel meningen, zullen we maar zeggen.....

Volgens mij moet je onderscheid maken tussen kleef(trek)-kracht en drukkracht.
Bij toepassingen als pleisterlagen of isolerende lichtleemlagen mik je vooral op de kleefkracht. Die komt van het klei-aandeel. Kleine holtes die ontstaan door een tekort aan silt of een teveel aan (opdrogend) water hebben achteraf geen invloed op het resultaat (op de kleefkracht). Holtes kunnen zelfs bijdragen aan de isolerende eigenschappen. Bij deze toepassingen klopt het dat silt geen meerwaarde biedt.

Bij stampleem heb je het echter meestal over lastdragende muren. De juiste silt-fractie zorgt ervoor dat het geheel zeer goed verdicht geraakt. Dat draagt bij aan de draagkracht. (en niet kleefkracht). Bij deze toepassing heeft het silt dus wel een functie.
De mate van verdichting hangt trouwens ook af van de mechanische druk (aanstampen) en de hoeveelheid toegevoegd water (hoe minder hoe beter de eindverdichting). Minke stelt trouwens dat de hoeveelheid water kan verminderd worden door soda aan het water toe te voegen. Dan krijg je dezelfde plasticiteit (verwerkbaarheid) met minder water.

G

[hotglass]

Gandalf ! wederom bedankt voor je uitermate verhelderende en doordachte bijdrage.


Groet,

Ed

[gerard]

Raad je me het ook aan om met steenslag i.p.v. rond grind te werken als in een Nederlandse variant wil gaan maken? Het lijkt mij van niet maar ben benieuwd wat jij vind. En voor scherpzand de zelfde vraag. Metselzand is een scherpzand toch?
Het feit dat er zo wordt getwijfeld over de stabilisatie met kalk ben ik gaan twijfelen over de vertalen van mijn informatie naar het Nederlands. In het engels spreekt men over Lime stabilisation is Lime wel kalk?

In die keuze ben je natuurlijk volledig vrij. Ik zou zeggen, wat staat er bovenaan je “verlanglijstje”? Is dat bv. sterkte, dan zou de keuze voor steenslag voor de hand liggen. Maar als je om esthetische redenen het uiterlijk met grind belangrijker/mooier vindt, dan neem je dat.

Over de keuze van zand: neem altijd een scherpzand (=metselzand/rivierzand), nooit een strandzand. Strandzand is afgerond, rivierzand is hoekig (scherp). Ter illustratie, bij zandsculptuurwedstrijden die bv. jaarlijks op stranden worden gehouden, worden deze zandkastelen niet vervaardigd uit het daar aanwezige strandzand. Hiervoor wordt (maas)rivierzand aangevoerd, want zoals je weet is knikkers stapelen een tamelijk onzinnig werkje….

Nog even terug naar Lo. Bij stampleembouw geldt, zoals bij alle leembouwsoorten, dat vocht je grootste vijand is. In de Himalaya worden de leembouwhuizen dan ook op een sokkel gebouwd, de sokkel moet waterbestendig zijn i.v.m. bijvoorbeeld opspattend water en (smeltend) sneeuw. Het gebruik van breukstenen/platen droog gestapeld of gelegd in een kalkmortel of een gestabiliseerde leem, is dan ook een prima oplossing.

De Engelse term Lime staat inderdaad voor kalk. Gandalf, is vast wel bereid zijn kalkkennis met je te delen.

Groet,
Gerard